‘Yeni nesil’ Covid aşısı için insan deneyleri başlıyor

Korona virüsüne karşı T hücresi yanıtına dayalı bir aşı geliştirmek için klinik deneylere başlanıyor. İlk denemeler, İsviçre’de 26 kişi üzerinde yapılacak.

İngiltere’de bir firma, Covid-19’a karşı ‘ikinci nesil’ aşı üretmek için denemelere başlayacağını açıkladı. Emergex isimli firmanın yeni tür aşı denemesi, mevcut Covid aşılarının aksine antikor üretimine değil, ‘T hücresi’ adı verilen bağışıklık hücrelerine dayalı olacak. Deri yoluyla yapılması planlanan bu aşının mevcut aşılardan daha uzun süreli bağışıklık sağlayabileceği belirtiliyor. Ancak uzmanlar, bu tür bir aşının tek başına değil mevcut aşılarla birlikte kullanılınca daha etkili olabileceğini belirtiyor.

MEVCUT AŞILARDAN FARKI NE?

Mevcut Covid aşıları, korona virüsüne yapışan ve hücreleri enfekte etmesini durduran antikorlar üretiyor. Dolaşım sistemi yoluyla vücudu gezen ve antikorların devreye girmesini gerektirecek bir rahatsızlık olup olmadığını kontrol eden T hücreleriyse, enfekte olan hücreleri tespit edip yok ediyor; böylece virüsün vücutta çoğalmasını engelliyor.

KLİNİK DENEMELER İSVİÇRE’DE YAPILACAK

2016 yılında sadece T hücrelerine dayalı aşı üretmek amacıyla İngiltere’nin Oxfordshire bölgesinde kurulan Emergex firması da, şimdi bu yöntemle geliştirilmiş bir aşını denemelerine başlayacak. İnsanlar üzerindeki ilk denemeler İsviçre’nin ilaç düzenleyici kurumundan alınan onayla Lozan kentinde yapılacak. Denemeler 3 Ocak’ta başlayacak; 26 kişiye düşük ve yüksek dozda T hücresi aşısı verilecek. Testlerin ara sonuçlarının haziran ayında yayınlanması bekleniyor.

‘VİRÜS ÇOĞALMADAN ÖNCE ÖLECEK’

Emergex yetkilisi Robin Cohen, The Guardian gazetesine yaptığı açıklamada, T hücrelerinin enfekte olan hücreleri antikor yanıtı verilmeyen durumlarda arayıp öldürdüğünü belirterek, ilk kez bir ilaç düzenleyici kurumun T hücresi yanıtı oluşturma amaçlı bir Covid aşısının klinik denemelerine izin verdiğini söyledi. Cohen, virüsün vücutta yarattığı etkiyi bir asteroidin bir gezegene çarpmasına benzeterek, aşının nasıl işleyeceğini şöyle anlattı: “Virüsü asteroid olarak düşünün. Gezegene çarpıyor ve bir viral kod, o virüsün imzası, tüm yüzeye hızla yayılıyor. T hücreleri bu imzayı yabancı olarak görüyor ve yeni canlı virüsler üretmeden önce o hücreyi öldürüyor.”

‘MUTASYONLARA KARŞI DAHA ETKİLİ OLABİLİR’

Mevcut Covid-19 aşılarının sağladığı antikorlar zamanla azalıyor, bu da güçlendirici dozlara ihtiyaç duyulmasına yol açıyor. Emergex aşısının ise farklı bir mantıkta çalışacağı, enfekte olan hücreleri hızla öldürmeye odaklanacağı belirtiliyor. Cohen, bu tür bir aşının daha uzun süreli bağışıklık sağlayabileceğini ve aynı zamanda mutasyonlarla savaşmakta daha etkili olabileceğini savundu.

Cohen bununla birlikte, aşının Covid’e karşı başarılı olduğunun saptanması halinde bile piyasaya en erken 2025 yılında sürüleceğini söyledi. Cohen, pandeminin aciliyeti nedeniyle ilk nesil Covid aşılarının süreçlerinin hızlandırıldığını ama artık aşı geliştirme konusunda normal takvimlere geri dönüldüğünü anlattı.

PFIZER VE ASTRAZENECA DA DÜŞÜK SEVİYEDE T HÜCRESİ OLUŞTURUYOR

Bugüne dek yapılan araştırmalarda, Pfizer/BioNTech ve the AstraZeneca/Oxford aşılarının da düşük seviyede bile olsa T hücresi yanıtı sağladığı ortaya çıkmıştı. Bilim insanları, bu T hücreleri sayesinde, antikor seviyelerinin düşmesine rağmen aşıların bir süre daha koruma sağlamaya devam ettiğini saptamıştı.

Geçtiğimiz hafta Nature dergisinde yayımlanan bir araştırma ise korona virüsüne maruz kalıp hem pozitif çıkmayan hem de antikor üretmeyen kişilerin T hücreleri sayesinde Covid-19’dan korunuyor olabileceğini ortaya koymuştu.

‘YALNIZCA TAMAMLAYICI OLABİLİR’

Öte yandan, Imperial College London’da immünoloji uzmanı olan Profesör Danny Altmann, T hücresine dayalı bir aşının tek başına etkili olamayabileceğini ama diğer aşılarla birlikte yapılarak tamamlayıcı bir rol oynayabileceğini söyledi. mRNA aşılarının başarısının güçlü bir antikor etkisi sağlamaktan geldiğini söyleyen Altmann, Pfizer aşısının Covid2e karşı AstraZeneca/Oxford aşısından daha etkili olduğuna ama daha az T hücresi ürettiğine dikkat çekti. Altmann, T hücresi aşılarının mutasyonlardan korumakta daha etkili olabileceğini söyleyerek, “Antikorlar mutasyonlara karşı çok hassasken, T hücreleri virüsün birçok başka bölgesini de görebiliyor. T hücresi aşıları buradan puan kazanabilir” dedi.

KÜÇÜK İĞNELİ BANTLARLA DERİDEN ALINACAK

T hücresi aşılarının insan vücuduna nasıl yapılacağı da zorlayıcı bir konu. İsviçre’de yapılacak deneylerde, T hücresi üretmesi amaçlanan protein parçacıkları küçük altın partiküllerine sarılı şekilde vücuda verilecek. Denemelerde başarı sağlanması halindeyse, mikro iğneler olan taşıyan küçük bantların aşıyı deri yoluyla saniyeler içinde vücuda enjekte etmesi planlanıyor. Bu sistemin oda sıcaklığında üç aya kadar tutulabileceği de belirtiliyor.