ABD’nin İran’a yaptırımlarının Türkiye’ye etkisi ne olur?

ABD'nin İran'a karşı bugün devreye giren yaptırımları Türkiye'yi nasıl etkileyecek? Hangi ürünlerin ticareti yaptırıma tabi olacak? İran'dan alınan doğalgaz ve petrole ne olacak?

ABD Başkanı Donald Trump’ın mayıs ayında İran’la nükleer anlaşmadan çekilme kararı ile eş zamanlı olarak açıkladığı yeni yaptırımların ilk dilimi bugün devreye giriyor. Peki İran’a yönelik yeni Amerikan yaptırımları Türkiye’yi ne kadar ilgilendiriyor?

DOĞALGAZ ETKİLENMEYECEK

ABD’nin yeniden yürürlüğe sokacağı yaptırımlar içinde en önemli unsurlar İran’ın para, altın, ham petrol ve petrol ürünleri ticareti. Bu kalemler, Türkiye’yi de doğrudan ilgilendiriyor. Buna mukabil Türkiye açısından belirtilmesi gereken mühim bir nokta, doğalgaz ticaretinin yaptırımlara dahil olmadığı. Bu istisnanın arkasında yatan sebep, ham petrol ve petrol ürünlerinin aksine, boru hattı ile doğalgaz ithalinin yaklaşık yüzde 15’ini İran’dan yapan Türkiye’nin doğalgazın yaptırımlara dahil olması durumunda İran’dan daha fazla zarar göreceği.

Yaptırımları BBC Türkçe için yorumlayan enerji piyasası uzmanı Cüneyt Kazokoğlu’na göre, ABD’nin yeniden İran’a yönelik yaptırımlar uygulamaya başlamasının etkilerini değerlendirmek için henüz erken. Büyük ihtimalle başta Çin, Hindistan ve Türkiye olmak üzere İran’dan petrol ve petrol ürünü satın alan pek çok ülke ABD ile görüşüp istisna talebinde bulunacaklar.

Buna ek olarak ABD’nin açıklamasında önemli bir husus para ve altın ticareti için 90 gün, ham petrol ve petrol ürünleri ticareti için ise 180 günlük geçiş süreci öngörülmesi. Yani yaptırımlar tam anlamıyla 4 Kasım 2018’de yürürlüğe girecek.

ZARRAB, ZENCANİ VE HAKAN ATİLLA…

ABD Başkanı Trump’ın açıklamasının arkasından Ankara’dan İran ile ticaretin devam edeceği açıklaması gelmiş, yalnız detay verilmemişti. Halbuki bu ticaretin hangi şartlarda devam edeceği konusu, geçtiğimiz yaptırım döneminin Türkiye açısından kilit isimleri Reza Zarrab, Babek Zancani ve Hakan Atilla’nın akıbeti düşünüldüğünde çok önemli.

İRAN’DAN ALINAN HAM PETROL AZALACAK

Türkiye’nin atacağı adımlar ve ABD ile yapacağı görüşmelerin önemli bir etken olduğunu şerh düşerek, bugün itibarıyla İran’a yönelik yaptırımların enerji açısından Türkiye için iki önemli sonucu olacak. Türkiye, geçtiğimiz yıl günde ortalama 515 bin varil ile tarihinin en yüksek ham petrol ithalatını yaptı. Bu artışın en önemli nedeni, Türkiye’nin akaryakıt talebinin rekor kırarak günde 1 milyon varile yaklaşmış olması. İran’ın Türkiye’nin ham petrol ithalinde 2011’de yüzde 51 olan payı 2012’de yaptırımların yürürlüğe girmesinden itibaren düştü. İran’ın yerini başta Irak olmak üzere başka ülkeler doldurdu.

2016 yılında yaptırımların kaldırılmasına yönelik anlaşmayı müteakiben İran da Türkiye’ye ham petrol ithalini artırmaya başladı ve geçtiğimiz yıl, Türkiye’nin ham petrol ithalinin neredeyse yarısını karşıladı. Yeni yaptırımlar, Türkiye’nin yıl sonundan itibaren İran’dan alacağı ham petrolün azalması demek olacak. Geçmişte de olduğu üzere, ithal edilen ham petrolün özellikleri de düşünüldüğünde İran’ın yerini başta Irak, Rusya ve Suudi Arabistan’ın dolduracağını beklemek yanlış olmaz.

Öte yandan İran’a yönelik yeni yaptırımların biraz zamansız olduğu da bir gerçek. Türkiye’nin ham petrol ithalatı, şimdiye kadarki tek ithalatçı Tüpraş’a ek olarak, bu yılın üçüncü çeyreğinden itibaren Azeri SOCAR’ın Aliağa’daki yeni rafinerisi ile birlikte daha da artacak ve muhtemelen bu artışın İran harici ülkelerden karşılanması gerekecek. (Kaynak: BBC Türkçe)