‘EngelliWeb’ raporu: Türkiye açık ara önde!

İfade Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb 2019 Raporu Yayımlandı. Raporda Türkiye’den 408 bin 494 web sitesinin erişime engellendiği belirtildi. Raporu hazırlayan İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz, “Bugünkü tartışmaların arka planında kapatılan bu siteler var” dedi.

Türkiye’de internet ve sosyal medyanın kısıtlanması tartışmaları devam ederken İfade Özgürlüğü Derneği tarafından yayınlanan “EngelliWeb 2019: Buz Dağının Görünmeyen Yüzü Raporu”nda Türkiye’de erişime engellenen web siteleri, haber, sosyal medya hesap ve içerikleri ile ilgili istatistiki veriler açıklandı.

‘BİR SABAH KALKIYORSUNUZ WİKİPEDİA ERİŞİME ENGELLENİYOR’

“Bir sabah kalkıyoruz Wikipedia erişime engelleniyor, ertesi gün OdaTV, hemen arkasından Independent Türkiye erişime engelleniyor” diyen Prof. Dr. Yaman Akdeniz yayımladıkları raporla ilgili şunları söyledi: “Biz Türkiye’deki internet sansürlerini değerlendirirken kamuoyuna buz dağının görünmeyen yüzünü göstermeye çalıştık. Türkiye’deki mevcut düzen zaten baskıcı, kısıtlayıcı, yasaklayıcı ve engelleyici bir düzen. Bir sabah kalkıyoruz Wikipedia erişime engelleniyor, ertesi gün OdaTV, hemen arkasından Independent Türkiye erişime engelleniyor. Bu platform ve haber siteleri yıllarca erişime engelli kalabiliyor. Rapor da 2019 sonu itibarı ile mevcut vahim tabloyu tüm çıplaklığı ile ortaya koyuyor. Sadece sansür değil bu kısıtlayıcı ortamda yüzlerce kişi hakkında soruşturma açılıyor ve iddianameler hazırlanıyor. Sosyal medya paylaşımları yüzünden gözaltına alınan ve tutuklananların sayısı günden güne artıyor. İfade, basın ve internet özgürlükleri üstündeki baskı günden güne artmaya devam edecek. Amaç muhalif kesimi susturmak.”

İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz ve uzman araştırmacı Ozan Güven tarafından hazırlanan raporda 2019 sonu itibarıyla Türkiye’den 408 bin 494 web sitesinin erişime engellendiği belirtildi. EngelliWeb 2019 raporlama çalışması kapsamında tespit edildiği kadarıyla 2019 sonu itibarı ile 130 bin URL adresine, 7 bin Twitter hesabına, 40 bin tweet’e, 10 bin YouTube videosuna ve 6 bin 200 Facebook içeriğine de 5651 sayılı Kanun ve diğer hükümlere istinaden erişim engellendi.

Prof. Dr. Yaman Akdeniz

Ayrıca, 2019 sonu itibarı ile 5 bin kadar içeriğin erişim engelleme kararları sonrasında içerik sağlayıcılar tarafından yayından kaldırıldığı tespit edilen raporda öne çıkanlar şöyle:

• EngelliWeb projesi kapsamında 2019 yılı içinde tespit edildiği kadarıyla Türkiye’den toplam 61 bin 049 alan adı erişime engellenmiştir. Bu engellemelerin çoğunluğu (yüzde 70’i), 42 bin 145 alan adı ile BTK Başkanı tarafından 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesi kapsamında erişime engellenmiştir. 16 bin 797 alan adına hakimlik, savcılık ve mahkeme kararlarıyla, 1 bin 334 alan adına Sağlık Bakanlığı, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından, 332 alan adına Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından, 292 alan adına Sermaye Piyasası Kurulu tarafından, 80 alan adına Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, 66 alan adına Spor Toto Teşkilat Başkanlığı tarafından ve 3 alan adına da Türkiye Jokey Kulübü tarafından erişimin engellendiği tespit edilmiştir.

2019 YILINDA ENGELLENEN (URL) İSTATİSTİKLERİ

• EngelliWeb projesi kapsamında bugüne kadar 9. madde kapsamında 408 farklı hakimlik tarafından verilen 4 bin 158 farklı kararla erişimi engellenmiş 16.358 URL tespit edilmiştir.
• 2019 yılı içinde, 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi dayanak gösterilerek 223 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen toplam 888 farklı karar ile erişime engellenen 5.599 haber adresi (URL) tespit edilmiştir. Tespit edilen 5.599 erişime engelli haberden 3.528 tanesi haber siteleri (içerik sağlayıcıları) tarafından bu haberler erişime engellendikten sonra yayından çıkartılmış ve kaldırılmıştır.
• 2019 yılı içinde “en çok haberi engellenen haber sitesi” kategorisinde 336 haberle Hürriyet gazetesi ilk sırada yer almıştır. Hürriyet bu haberlerden 318 tanesini (yüzde 95) web sitesinden çıkartmıştır. İkinci sırada 226 haberi erişime engellenen Haberler.com web sitesi yer almaktadır. Haberler.com da erişime engellenen 226 haberinden 210 tanesini (yüzde 93) web sitesinden çıkartmıştır. Üçüncü sırada ise 222 haberi erişime engellenen Sabah gazetesi yer almaktadır. Sabah ise erişime engellenen haberlerden 34 tanesini (yüzde 15) web sitesinden kaldırmıştır. Dördüncü sırada 198 haberi erişime engellenen Milliyet gazetesinin haber sitesi yer almaktadır. Milliyet erişime engellenen haberlerinden 187 tanesini (yüzde 94) web sitesinden kaldırmıştır. Beşinci sırada ise 186 haberi erişime engellenen T24 haber sitesi yer almaktadır. T24 de erişime engellenen haberlerinden 171 tanesini (yüzde 92) web sitesinden kaldırmıştır.
• 2019 içinde “erişime engellenen haberleri sayısal olarak en çok kaldıran ve silen” kategorisinde, erişime engellenen 336 haberinden 318 tanesini (yüzde 95) kaldıran veya silen Hürriyet yine birinci sırada yer alırken, erişime engellenen 226 haberinden 210 tanesini (yüzde 93) kaldıran veya silen Haberler.com ikinci sırada, erişime engellenen 198 haberinden 187 tanesini (yüzde 94) kaldıran veya silen Milliyet üçüncü sırada, erişime engellenen 186 haberinden 171 tanesini (yüzde 92) kaldıran veya silen T24 dördüncü sırada ve erişime engellenen 173 haberinden 166 tanesini (yüzde 96) kaldıran veya silen Habertürk beşinci sırada yer almıştır.
• Bu kategoride 128 tane erişime engellenen haberinin 126 tanesini kaldıran OdaTV (yüzde 98), 69 tane erişime engellenen haberinin hepsini kaldıran soL Gazete (yüzde 100), 65 tane erişime engellenen haberinin hepsini kaldıran Memurlar.net (yüzde 100) ve 50 tane erişime engellenen haberinin 46 tanesini kaldıran Evrensel (yüzde 92) de dikkat çeken haber siteleri arasında yer almaktadır.

ENGELLENEN VE SİLİNEN HABER (URL) İSTATİSTİKLERİ (2014-2019)

• 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesine kişilik haklarının ihlali gerekçesiyle URL bazlı erişim engelleme yaptırımı Şubat 2014 içinde yürürlüğe girmesinden sonraki süreçte ve 31.12.2019 tarihi itibari ile erişime engellenen toplam 16 bin 358 haber adresi (URL) ve içerik ve haber siteleri tarafından silinen veya kaldırılan 8 bin 523 haber adresi (URL) tespit edilmiştir. Bu haberler 408 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 4 bin 158 farklı kararla erişime engellenmiştir. Yıllık bazda 5 bin 599 erişime engellenen toplam haberle 2019 birinci sırada yer alırken, 2019 ayrıca 3 bin 528 toplam haberle en çok haber silinen veya çıkartılan yıl olmuştur.

EN ÇOK HABERİ ENGELLENEN HABER SİTESİ

• 2019 sonu itibarı ile genel toplamda ‘en çok haberi engellenen haber sitesi’ kategorisinde 1.858 haberi engellenen Hürriyet birinci sırada, 1.118 haberi engellenen Sabah ikinci sırada, 853 haberi erişime engellenen Cumhuriyet üçüncü sırada, 809 haberi erişime engellenen Sözcü dördüncü sırada ve 777 haberi erişime engellenen T24 beşinci sırada yer almaktadır.
• 2019 sonu itibarı ile genel toplamda ‘en çok erişime engellenen haberi kaldıran haber sitesi’ kategorisinde erişime engellenen bin 858 haberden bin 198 haberi (yüzde 64) kaldıran Hürriyet birinci sırada, erişime engellenen 777 haberden 738 haberi (yüzde 95) kaldıran T24 ikinci sırada, erişime engellenen 482 haberden 476 haberi (yüzde 99) kaldıran OdaTV üçüncü sırada, erişime engellenen 367 haberden 360 haberi (yüzde 98) kaldıran soL Gazetesi dördüncü sırada ve erişime engellenen 301 haberden 275 haberi (yüzde 91) kaldıran Haberler.com haber sitesi beşinci sırada yer almıştır.
• İçerik sahipleri tarafından silinen içeriklerle ilgili olarak raporda “her ne kadar 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi kapsamında sulh ceza hakimlikleri sadece ‘erişimin engellenmesine’ karar verebilse dahi çok sayıda haber sitesi sıklıkla ve giderek artarak erişime engellenen haber ve içeriklerini web sitelerinden kaldırmakta ve çıkartmaktadır” denilmiştir. Bu uygulamanın bir sonucu olarak içerik sahipleri tarafından “kendi kendine kaldırılan içeriklerle” oto-sansürün artmakta olduğu belirtildi.

TÜRKİYE DÜNYADA AÇIK ARA ÖNDE

İfade Özgürlüğü Derneği raporunda ayrıca sosyal medya platformları tarafından yayınlanan şeffaflık raporları da inceleyerek Türkiye’nin dünyadaki durumu da detaylı bir şekilde değerlendiriliyor. Raporda Türkiye’nin dünya genelindeki durumu 2012-2019 Birinci Yarı Yıl Twitter Şeffaflık raporları da değerlendiriliyor. 2012 başı ve 2019 birinci yarı yıl sonu itibarı ile Twitter’a Dünya genelinde gönderilen 7 bin 396 mahkeme kararından toplam 5 bin 487 (yüzde 74) mahkeme kararı Türkiye’den gönderilirken ve Türkiye bu kategoride açık ara birinci sırada yer alırken, bin 096 karar ile Rusya ikinci sırada, 336 kararla Brezilya üçüncü sırada yer alıyor. Dünya genelinde diğer çıkartma taleplerine bakıldığında Twitter’a toplam 66 bin 007 talep gönderildiği ve bu taleplerden en fazlasının, 30 bin 769 (yüzde 46) taleple Türkiye’den gönderildiği, 14 bin 284 taleple Rusya’nın ikinci sırada ve 6 bin 435 taleple Japonya’nın üçüncü sırada yer aldığı görülüyor.

‘KRİZİ FIRSATA ÇEVİRME’

Raporda, erişim engelleme uygulamalarının 14. yılına girerken, devletin karmaşık internet sansür mekanizmasının daha önce olmadığı kadar canlı ve aktif şekilde işlemeye ve gelişmeye devam ettiği belirtilmiş ve 2020 içinde RTÜK’ün de İnternet ile ilgili yetkisini kullanacağı ve Covid-19 salgını sırasında ‘krizi fırsata çevirme’ anlayışıyla ortaya çıkan ve sosyal medyayı daha da fazla kontrol altına almak için atılan adımlarla 2020 içinde 5651 sayılı Kanun’da daha da kısıtlayıcı bazı değişiklikler yapılacağının öngörüldüğü belirtildi.

Raporun Web Adresi