Uzmanlar ‘sıcak’ konusunda uyardı

Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Başak Bayram, sıcak havada bol sıvı tüketilmesini önererek, “Etraftakilere yardım edin. Sıcak havalarda yakınınızdaki bir kişide baş ağrısı, bulantı-kusma, bilinç değişikliği ya da bayılma olduysa bu kişiyi en yakın acil servise götürün ya da 112’den yardım isteyin” dedi.

Yrd. Doç. Dr. Başak Bayram, sıcak havada nasıl davranılması ve neler yapılması konusunda uyarılarda bulundu. Bayram, terleme ile vücudun ısısının kontrol altında tutulduğunu belirterek, şöyle konuştu:

“Aşırı sıcak havalar nedeniyle ülkemizde ve dünyada, başta yaşlılar ve kalp hastaları olmak üzere birçok insan yaşamını yitirmektedir. Bunların kayıtları tam olarak tutulamadığından ya da doğru tanı konulamadığından gerçek istatistiki veriler yoktur. Ancak ABD’de yılda yaklaşık 4 bin kişinin hava sıcaklığı nedeniyle öldüğü ileri sürülmektedir. Yine 85 yaşının üzerindeki kişilerin her bir milyon kişiden 5’inin aşırı sıcak nedeniyle öldüğü tahmin edilmektedir. Aşırı sıcaklar genç sporcularda kafa travması ve kalp yetmezliğinin ardından üçüncü sıklıkta görülen ölüm nedenidir. Yani aşırı sıcak havalar tüm bireyleri olumsuz etkileyebilmektedir. Vücut sıcaklığı, metabolizmanın neden olduğu ısı ile çevrenin etkisiyle kaybedilen ya da alınan ısıya ve bunların arasındaki dengeye bağlıdır. Normalde sıcaklara karşın vücudumuzun ısısı terleme ile kontrol altında tutulur. Ancak hava sıcaklığının çok artması durumunda terleme azalır, özel yöntemler uygulanmazsa ısı artışı hızlanır ve sonuçta doku hasarı ve ölüme kadar gidebilen olumsuzluklar ortaya çıkar.”

BOL SIVI ALIN, ÖZELLİKLE SU İÇİN

Yrd. Doç. Dr. Bayram, günlük 1- 4 saat sıcak maruziyeti ile bir iki haftada vücudun sıcak havaya alıştığını belirterek, “Vücudun sıcaklığa uyum sağlaması kişisel faktörlerden etkilenir. Bazı kişilerin sıcak havaya uyumu daha kötüdür veya sıcaktan daha fazla etkilenir. Yaşlılar, çocuklar, kronik hastalıkları olanlar, kalp damar hastalığı olanlar, cilt hastalığı olanlar, terlemeyi baskılayıcı ilaç kullananlar (idrar söktürücü, antibiyotik gibi), sıvı alımı kısıtlı ya da sıvı kaybı fazla olanlar, aşırı kilolular, yatağa bağımlı/evden çıkamayan kişiler, psikiyatrik hastalığı olanların sıcağa dayanıklılığının düşük olduğunu vurgulayan Yrd. Doç. Dr. Bayram, şu önerilerde bulundu:

“Zararlı güneş ışınları, korumasız olarak güneş ışığına maruz kalmanız durumunda daha sonra cilt kanseri ve kırışıklıklara da neden olan güneş yanıkları ortaya çıkar. İdrar söktürücü, antibiyotik ya da retinoid içeren ilaç kullananlarda güneşe duyarlılık artar. Korunun, dışarı çıkmanız zorunlu ise en az 40 koruma faktörlü (SPF) kremlerle korunun. Güneş kremi seçerken Amerikan Çevre Çalışma Grubunun (EWG) öneri listesini inceleyebilirsiniz. Güneş koruyucu kremi sürdükten sonra her iki saatte bir, denize girme sonrası ya da aşırı terleme sonrası tekrar krem kullanın. İçerde kalın. Güneşin en riskli olduğu öğlen ve öğleden sonraki saatlerde dış mekanlara çıkılmamalıdır. Bol sıvı alın, özellikle su için. Aşırı saf su alımı bazı kişilerde vücut tuzlarının dengesini bozabilir. Özellikle uzun mesafe koşucuları ve kadınlar bu açıdan risk altındadır. İdeal sıvılar karbonhidratlı elektrolit solüsyonlarıdır. Serin tutacak kıyafet giyin; pamuk veya keten gibi nefes alabilen, geniş kıyafetler giyin. Beyaz ya da açık renkli kıyafetler güneş ışınlarının çoğunu yansıtır. Aktivitenizi kısıtlayın. Sıcak çarpması ağır egzersiz yapıyorsanız bir saatten daha kısa sürede ortaya çıkar. Aşırı sıcaklarda mümkün olduğunca aşırı fiziksel aktiviteden kaçının. Hastalıklarınızı tanımlayan bir acil durum kartı taşıyın; Herhangi bir olumsuz olayda çevredekilerin ve sağlık ekiplerinin mevcut hastalıklarınızı öğrenebilmesi için üzerinizde bir kart bulundurun. Bir boyun bağıyla sürekli üzerinizde bulunursa daha iyi olacaktır. Etraftakilere yardım edin. Sıcak havalarda yakınınızdaki bir kişide baş ağrısı, bulantı-kusma, bilinç değişikliği ya da bayılma olduysa bu kişiyi en yakın acil servise götürün ya da 112’den yardım isteyin. Aşırı sıcağa bağlı olarak görülebilecek özellikli sağlık sorunları ve önlemleri aşağıda anlatılmıştır.”

BEBEKLERDE SICAK DÖKÜNTÜSÜ

Yrd. Doç. Dr. Başak Bayram, sıcak ödeminin sıcağa maruziyetin ilk günlerinde el, ayak ve dizlerde hafif-orta derecede ödem (şişlik) görülebileceğini belirterek, “Uzun süre oturma ya da ayakta kalma bu durumun sebebi olabilir. Bu durum özel bir tedavi gerektirmez. Bacak ya da kolun kalp seviyesinin üzerinde tutularak istirahat sıklıkla sorunu düzeltir. Normalde idrar sökücü ilaç kullanmayanlar bu durumun tedavisi için idrar sökücü ilaç kullanmamalıdır” dedi.

Sıcak döküntüsünün özellikle bebeklerde görüldüğünü belirten Yrd. Doç. Dr. Bayram, “Ter kanallarının tıkanmasına bağlı olarak vücutta kaşıntılı kimisi ciltten kabarık ve kırmızı lekeler ortaya çıkar. Genellikle kapalı bölgelerde ortaya çıkar. Temiz, hafif ve bol giysiler giymekle önlenebilir. Döküntü ortaya çıktıktan sonra ılık duş alınması düzelmesini kolaylaştırır. Kaşıntı çok ise antihistaminik ilaçlar kullanılabilir. Eğer ciltte içi su dolu kesecikler oluşmuş, döküntü yaygınsa ya da ateş gibi şikayetler eşlik ediyorsa bir hekime başvurulmalıdır” dedi.

SICAKTA KRAMP GİRER

Yrd. Doç. Dr. Bayram, sıcak kramplarının genellikle bacak, baldır ve omuzlarda görüldüğünü belirterek, “Sıklıkla ağır egzersizden birkaç saat sonra, dinlenme sırasında ortaya çıkar. Uzun mesafe koşan atletlerde aşırı saf su alımına bağlı vücut tuzlarının azalması ile de ortaya çıkabilir. Güneş altında yüksek eforla çalışan işçilerde görülebilir. Bu durum geçicidir. Serin ortamda istirahat edilmelidir. Tuz içeriği olan hazır içecekler ya da ayran tüketilmelidir” dedi.

SODA VE AYRAN TÜKETİLMELİ

Yrd. Doç. Dr. Başak Bayram, sıcak bitkinliği en sık rastlanan ısı kaynaklı hastalığı olduğuna dikkat çekerek, “Aşırı su ve tuz kaybına bağlı olarak halsizlik, sersemlik, bulantı kusma, baş ağrısı, kas ağrısı gibi şikayetler görülebilir. Bu durumda serin yerde istirahat edilmeli ve tuz içeren sıvılar tüketilmelidir. Soda ve ayran iyi bir çözüm olabilir. Genellikle sıvı alımı ve serin ortama geçiş sonrasında düzelir. Şikayetleri düzelmeyen, aşırı halsizliği olan özellikle yaşlı kişiler bir sağlık kuruluşuna götürülmelidir. Özellikle yaşlılarda bayılmalar da görülebilir. Kişiler bu sırada düşme nedeniyle yaralanabilir. Yaralanma bulgusu olmayan hastalar hemen serin bir ortama alınmalıdır. Yaralanma bulgusu olan hastalar için 112’den yardım almalıdır. Sıcaklığa bağlı tüm bayılmalar hastaneye götürülmeli ve diğer nedenler için araştırılmalıdır. Bilinci açık olmayan kişilere sıvı verilmeye çalışılmamalıdır. Sıcak çarpması da aşırı sıcaklara bağlı ortaya çıkan en ciddi durumdur. 40°C’nin üzerine çıkan vücut sıcaklığı ve beraberinde bilinç bozukluğu ortaya çıkar. Gerçek bir tıbbi acildir. Hasta hemen bir sağlık kuruluşuna götürülmelidir.”